Bilim ve Sosyoloji

ÖN SÖZ.......................................................................................................................................1
KİTAPTA GEÇEN KİMİ TERİM VE KAVRAMLAR..........................................................6
1. GENEL SOSYOLOJİ ....................................................................................................... 7
1. 1. GENEL BAKIŞ.............................................................................................................. 7
1. 2. BİLİM OLARAK SOSYOLOJİ................................................................................... 10
1.2.1. Genel Açıklama............................................................................................... 10
1.2. 2. Sosyolojinin Tanımı ve Kapsamı.................................................................. 10
1.2.3. Toplum ve Unsurları....................................................................................... 10
1.2.4. Sosyolog ve Sosyolojik Bakış Açısı................................................................ 11
1.2.5. Sosyoloji ve Diğer Bilimler............................................................................. 12
1.2.6. Sosyoloji Etmenleri......................................................................................... 13
1.3. SOSYOLOJİNİN KURUCULARI............................................................................... 15
1.3.1. Genel Açıklama............................................................................................... 15
1.3.2. Saint Simon (1760-1825)................................................................................ 15
1.3.3. Auguste Comte (1798-1857).......................................................................... 16
1.3.4. Herbert Spencer (1820-1903)........................................................................ 16
1.3.5. Karl Marks (1818-1883)................................................................................. 17
1.3.6. Emile Durkheim (1857-1917)....................................................................... 20
1.3.7. Max Weber (1864-1920)................................................................................. 23
1.4. SOSYOLOJİNİN TEMEL KAVRAMLARI................................................................ 25
1.4.1. Genel Açıklama............................................................................................... 25
1.4.2.Toplum .............................................................................................................. 26
1.4.3. Kültür ............................................................................................................... 26
1.4.4. Statü ve Rol ...................................................................................................... 29
1.4.5. Sosyal Grup ..................................................................................................... 29
1.4.6. Toplumsal Tabakalaşma................................................................................. 30
1.4.7. Toplumsal Hareketlilik................................................................................... 32
1.4.8. Toplumsal Değişme......................................................................................... 32
1.4.9. Toplumsal Kimlik............................................................................................ 33
1.5. SOSYALLEŞME............................................................................................................. 34
1.5.1. Genel Açıklama............................................................................................... 34
1.5.2. Sosyalleşmenin Tanımı ve Önemi................................................................. 34
1.5.3. İnsan Gelişimi: Biyoloji ve Toplum............................................................... 35
1.5.4. Sosyalleşme Teorileri...................................................................................... 35
1.5.5. Sosyalleşme Sürecinin Aracıları.................................................................... 37
1.5.6. Sosyalleşme Dönemleri.................................................................................. 39
1.6. SOSYOLOJİDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ........................................................ 41
1.6.1. Genel Açıklama............................................................................................... 41
1.6.2. Bilim ................................................................................................................. 41
1.6.3. Sosyal Bilimler................................................................................................. 42
1.6.4. Sosyal Bilimlerde Paradigmalar.................................................................... 44
1.6.5. Sosyolojik Araştırmalarda Araştırma Tasarımı........................................... 45
1.6.6. Araştırma Tasarımının Genel Özellikleri..................................................... 45
1.6.7. Araştırma Soruları ve Kavramlaştırma........................................................ 47
1.6.8. Nitel Veri Toplama Teknikleri....................................................................... 49
1.6.9. Nicel Veri Toplama Teknikleri....................................................................... 50
2. SOSYAL MORFOLOJİ.................................................................................................... 51
2. 1. GENEL BAKIŞ.............................................................................................................. 51
2. 2. SOSYAL DEMOGRAFİ............................................................................................... 51
2.2.1. Genel Açıklama............................................................................................... 51
2.2.2. Nüfus Miktarı.................................................................................................. 51
2.2.3. Nüfus Yoğunluğu............................................................................................. 52
2.2.4. Nüfus Bileşimi................................................................................................. 54
2.2.5. Nüfus Hareketleri............................................................................................ 54
2.3. SOSYAL COĞRAFYA.................................................................................................. 56
2.3.1. Genel Açıklama............................................................................................... 56
2.3.2. Doğanın İnsan Üzerindeki Etkileri............................................................... 56
2.3.3. İnsanın Doğa Üzerindeki Etkileri................................................................. 57
2.4. SOSYAL ANTROPOLOJİ............................................................................................ 58
2.4.1. Genel Açıklama............................................................................................... 58
2.4.2. Kültürün Tanımı ve Açıklaması.................................................................... 59
2.4.3. Kültürün Özellikleri........................................................................................ 60
2.4.4. Temel Kültürel Kavramlar.............................................................................. 60
2.4.5. Çeşitli Açılardan Kültür.................................................................................. 61
2.4.6. Kültürel Farklılaşma........................................................................................ 63
2.4.7. Kültüre İlişkin Genel Değerlendirme........................................................... 63
2.5. KENT SOSYOLOJİSİ.................................................................................................... 64
2.5.1 Genel Açıklama................................................................................................ 64
2.5.2. Kentlerin Kökeni ve Tarihi............................................................................. 65
2.5.3. Sosyolojinin Kente Yaklaşımı........................................................................ 67
2.5.4. Çağdaş Kent Sosyolojisi.................................................................................. 68
2.6. GÖÇ, GECEKONDU VE İLİŞKİ AĞLARI............................................................... 69
2.6.1. Genel Açıklama............................................................................................... 69
2.6.2. Göçün Tanımı.................................................................................................. 69
2.6.3. Göç Teorileri.................................................................................................... 71
2.6.4. Türkiye'nin İçgöç Deneyimi........................................................................... 73
2.6.5. Türkiye'nin Dışgöç Deneyimi........................................................................ 74
2.6.6. Gecekondu Oluşumu ve Dönüşümü............................................................ 74
2.6.7. Toplumsal İlişki Ağları................................................................................... 74
2.7. KÖY SOSYOLOJİSİ...................................................................................................... 75
2.7.1. Genel Açıklama............................................................................................... 75
2.7.2. Köy Sosyolojisinin İlgi Alanı......................................................................... 75
2.7.3. Köy Sosyolojisinin Temel Kavramları.......................................................... 75
2.7.4. Köy Yaşantısında Tarım ve Hayvancılık....................................................... 78
2.7.5. Köyde Sosyokültürel Yapı............................................................................... 78
2.8. AZ GELİŞMİŞ ÜLKELER SOSYOLOJİSİ.................................................................. 79
2.8.1. Genel Açıklama............................................................................................... 79
2.8.2. AGÜ'ler Kuvvetli Bir Toplumsal Yapıya Sahiptirler................................... 80
2.8.3. AGÜ'lerde Fatalizm ve Determinizme İnanılır........................................... 80
2.8.4. AGÜ'lerde Nüfus Genel Olarak Niteliksizdir.............................................. 80
2.8.5. AGÜ'lerde Muhafazakârlık Sosyal Davranışları Etkiler............................ 81
2.8.6. AGÜ'lerde Kadının Sosyal Hayattaki Yeri Zayıftır..................................... 81
2.8.7. AGÜ'lerde Tasarruf ve Sermaye Birikimi Yetersizdir................................. 82
3.TÜRSEL SOSYOLOJİLER................................................................................................ 83
3.1. GENEL BAKIŞ............................................................................................................... 83
3.2. DİN SOSYOLOJİSİ....................................................................................................... 83
3.2.1. Genel Açıklama............................................................................................... 83
3.2.2. Dinin Tanımı ve Elemanları.......................................................................... 84
3.2.3. Din-Toplum İlişkisi......................................................................................... 86
3.2.4. Din-Ekonomi İlişkisi...................................................................................... 87
3.2.5. Din Kurumu-Genel Değerlendirme............................................................. 88
3.3. HUKUK SOSYOLOJİSİ............................................................................................... 89
3.3.1. Genel Açıklama............................................................................................... 89
3.3.2. Hukuk Kuralları............................................................................................... 90
3.3.3. Hukuk Sosyolojisi Araştırmaları................................................................... 91
3.3.4. Hukuk-Ekonomi İlişkileri.............................................................................. 92
3.3.5. Hukuk Kurumu-Genel Değerlendirme........................................................ 93
3.4. SİYASİ SOSYOLOJİ...................................................................................................... 94
3.4.1. Genel Açıklama............................................................................................... 94
3.4.2. Devletin Ögeleri.............................................................................................. 94
3.4.3. Devletin Görevleri........................................................................................... 95
3.4.4. Siyasi Rejimlerin Sınıflandırılması................................................................ 97
3.4.5. Siyasi Rejimlerle Sosyal Yapı Arasındaki İlişkiler....................................... 98
3.4.6. Demokrasi........................................................................................................ 100
3.4.7. Siyasi Partiler................................................................................................... 101
3.4.8. Siyaset Kurumu-Genel Değerlendirme........................................................ 102
3.5. SANAT SOSYOLOJİSİ................................................................................................. 103
3.5.1. Genel Açıklama............................................................................................... 103
3.5.2. Sanatın Sosyal Yönü........................................................................................ 104
3.5.3. Sanatın Rolü..................................................................................................... 105
3.5.4. Sanat Anlayışları.............................................................................................. 106
3.6. EDEBİYAT SOSYOLOJİSİ .......................................................................................... 107
3.6.1. Genel Açıklama............................................................................................... 107
3.6.2. Yazar.................................................................................................................. 108
3.6.3. Edebi Eser......................................................................................................... 108
3.6.4. Basım-Yayım-Dağıtım.................................................................................... 109
3.6.5. Okuyucu........................................................................................................... 110
3.7. KURUMSAL SOSYOLOJİ........................................................................................... 110
3.7.1. Genel Açıklama............................................................................................... 110
3.7.2. Eğitim Kurumu-Açıklama ............................................................................ 111
3.7.3. Eğitimin Amaçları........................................................................................... 112
3.7.4. Eğitimin İşlevleri............................................................................................. 112
3.7.5. Eğitim Türleri................................................................................................... 113
3.7.6. Aile Kurumu - Açıklama................................................................................ 114
3.7.7. Toplum ve Aile................................................................................................. 114
3.7.8. Evlilik................................................................................................................ 115
3.7.9. Ailenin İşlevleri............................................................................................... 115
3.8. DİĞER TÜRSEL SOSYOLOJİLER.............................................................................. 116
3.8.1. Genel Açıklama............................................................................................... 116
3.8.2. Yaşlılık Sosyolojisi........................................................................................... 117
3.8.3. Gençlik Sosyolojisi.......................................................................................... 118
3.8.4. Beden Sosyolojisi............................................................................................. 119
3.8.5. Sağlık Sosyolojisi............................................................................................. 120
3.8.6. Gündelik Yaşam Sosyolojisi........................................................................... 121
3.8.7. Cinsiyet Sosyolojisi.......................................................................................... 121
4. EKONOMİ BİLİMİ VE EKONOMİ SOSYOLOJİSİ.................................................... 123
4.1. EKONOMİ BİLİMİNE İLİŞKİN BULGULAR......................................................... 123
4.1.1. Genel Açıklama............................................................................................... 123
4.1.2. Mikro Ekonomi............................................................................................... 123
4.1.3. Makro Ekonomi.............................................................................................. 124
4.1.4. Ortodoks Mikro Ekonomi............................................................................. 125
4.1.5. Ortodoks Makro Ekonomi............................................................................. 127
4.1.6. Ortodoks Ekonominin Araçları ve Eleştirisi............................................... 128
4.1.7. Heterodoks Ekonomi...................................................................................... 130
4.1.8. Mikro-Makro Ekonomi Ayrımı.................................................................... 130
4.1.9. Genel Değerlendirme...................................................................................... 132
4.2. EKONOMİ SOSYOLOJİSİNİN TEORİK TEMELLERİ.......................................... 134
4.2.1. Genel Açıklama............................................................................................... 134
4.2.2. Ekonomi Sosyolojisinin Konusu................................................................... 135
4.2.3. Ekonomi ile Ekonomi Sosyolojisi Arasındaki farklılıklar.......................... 136
4.2.4. Ekonomi Sosyolojisinin Metodolojik Sorunları.......................................... 138
4.2.5. Ekonomi Sosyolojisinde Gelenek.................................................................. 141
4.2.6. Ekonomi Sosyolojisinin Bugünü................................................................... 142
4.2.7. Yeni Ekonomi Sosyolojisine Katkılar............................................................ 143
4.3.TOPLUM VE EKONOMİNİN YAPISAL ANALİZİ................................................. 145
4.3.1. Genel Açıklama............................................................................................... 145
4.3.2. Toplumsal Bütün Ağlarında Çoklu Etkileşim............................................. 145
4.3.3. Entegre Sistem Analizi.................................................................................... 146
4.3.4. Canlı Organikten Toplumsal Organik Sistemlere....................................... 147
4.3.5. Toplumsal Bütünde Organik Yapılanma...................................................... 148
4.3.6. Toplumsal Sistemlerin Analitik ve Tarihsel Yapılanışı............................... 149
4.3.7. Endüstri Toplumunda Ekonomik ve Toplumsal Yapılanma...................... 151
4.3.8. Bilgi Toplumunda Ekonomik ve Toplumsal Yapılanma............................. 151
4.4. ENFORMEL SEKTÖR................................................................................................. 154
4.4.1. Genel Açıklama............................................................................................... 154
4.4.2. Enformel Sektör-Düalist Okul....................................................................... 155
4.4.3. Enformel Sektör-Yapısalcı Okul.................................................................... 157
4.4.4. Enformel Sektör-Legalist Okul...................................................................... 157
4.4.5. Enformel Sektörün Temel Özellikleri........................................................... 158
4.4.6. Enformel Sektörün Varlık Nedenleri............................................................ 159
4.4.7. Türkiye'de Enformel Sektör............................................................................ 160
4.5. FORDİZM VE POST FORDİZM............................................................................... 161
4.5.1. Genel Açıklama............................................................................................... 161
4.5.2. Fordizm............................................................................................................. 162
4.5.3. Fordizmin Genel Özellikleri.......................................................................... 162
4.5.4. Fordist Kriz...................................................................................................... 164
4.5.5. Post Fordizmin Yükselişi................................................................................ 165
4.5.6. Post Fordist Dönüşüm Teorileri.................................................................... 166
4.5.7. Post Fordist Dönüşüm-Eleştiriler................................................................. 167
4.6. TEKNOLOJİLER, EKONOMİ VE TOPLUM........................................................... 168
4.6.1. Genel Açıklama............................................................................................... 168
4.6.2. Teknolojik Gelişme ve Ekonomi................................................................... 169
4.6.3. Teknolojik Gelişme ve Toplumsal Değişme................................................. 170
4.6.4. Teknolojik Analizin Klasik Teorileri............................................................. 171
4.6.5. Endüstri Toplumundan Bilgi Toplumuna Geçiş......................................... 175
4.6.6. Bilgi Teknolojileri ve Ekonomik Yapıda Dönüşüm.................................... 176
4.6.7. Bilgi Teknolojileri ve Toplumsal Hayat......................................................... 178
4.6.8. Yüksek Teknoloji ve Yeni Ekonomi............................................................... 178
4.7. TÜKETİM TOPLUMU................................................................................................ 180
4.7.1. Genel Açıklama............................................................................................... 180
4.7.2. Tüketim Toplumu Kavramının Gelişmesi.................................................... 180
4.7.3. Tüketim Toplumunun Özellikleri................................................................. 182
4.7.4. Tüketim Toplumunun Unsurları................................................................... 183
4.7.5. Tüketim Toplumuna Yönelik Eleştiriler....................................................... 184
4.7.6. Yeni Tüketim Toplumunun Oluşumu........................................................... 186
4.7.7. Küresel Kriz ve Tüketim Bilinci..................................................................... 187
4.8. ÇALIŞMA KÜLTÜRÜ.................................................................................................. 188
4.8.1. Genel Açıklama............................................................................................... 188
4.8.2. Modern Öncesi Toplumlarda Çalışma........................................................ 189
4.8.3. Püritan Çalışma Etiği...................................................................................... 189
4.8.4. Püritanizmin Eleştirisi.................................................................................... 190
4.8.5. Püritanizmin Düşüşü Hedonizmin Yükselişi.............................................. 191
4.8.6. Post Endüstriyel Dönüşüm............................................................................ 191
4.8.7. Yeni Çalışma Kültürü Kavramları................................................................. 192
5. İŞLETME BİLİMİ VE İŞLETME SOSYOLOJİSİ......................................................... 195
5.1. İŞLETME BİLİMİNE İLİŞKİN BULGULAR............................................................ 195
5.1.1. Genel Açıklama............................................................................................... 195
5.1.2. Temel Bilgiler................................................................................................... 195
5.1.3. İşletme Çeşitleri, Büyüme ve Karar Verme.................................................. 199
5.1.4. İşletmenin Kuruluşu....................................................................................... 203
5.1.5. Yönetim İşlevleri.............................................................................................. 204
5.1.6. İşletme İşlevleri................................................................................................ 205
5.1.7. İşletme Etmenleri............................................................................................ 206
5.2. YÖNETİM DÜŞÜNCESİNİN GELİŞİMİ................................................................. 207
5.2.1. Genel Açıklama............................................................................................... 207
5.2.2. İlkel Toplum ve Yönetim Düşüncesi............................................................. 207
5.2.3.Tarım Toplumu ve Yönetim Düşüncesi......................................................... 209
5.2.4. Endüstri Toplumu ve Yönetim Düşüncesi................................................... 212
5.2.5. Bilgi Toplumu ve Yönetim Düşüncesi.......................................................... 213
5.2.6. Yönetim Biliminin Gelişmesi ve Enerji Kaynağı......................................... 218
5.2.7. Yönetim ve Örgüt Teorileri............................................................................ 218
5.3. KLASİK YÖNETİM TEORİLERİ............................................................................... 223
5.3.1. Genel Açıklama............................................................................................... 223
5.3.2. Bilimsel Yönetim Yaklaşımı........................................................................... 223
5.3.3. Bilimsel Yönetim Yaklaşımını İzleyenler...................................................... 225
5.3.4. Yönetim Süreci Anlayışı................................................................................. 226
5.3.5. Yönetim Süreci Yaklaşımını İzleyenler......................................................... 229
5.3.6. Bürokrasi Modeli............................................................................................. 230
5.3.7. Bürokrasi Modeli İzleyicileri......................................................................... 231
5.3.8. Klasik Anlayışın Genel Değerlemesi............................................................ 233
5. 4. NEO-KLASİK YÖNETİM YAKLAŞIMLARI.......................................................... 234
5.4.1. Genel Açıklama............................................................................................... 234
5.4.2. İnsan İlişkileri Yaklaşımı................................................................................ 234
5.4.3. İnsan Kaynaklarını Kullanma Yaklaşımı...................................................... 235
5.4.4. McGregor'un X ve Y Teorileri...................................................................... 235
5.4.5. Likert'in Sistem 1 ve Sistem 4 Modeli........................................................... 237
5.4.6. Blake Mouthon'un Kafes Modeli................................................................... 237
5.4.7. Chris Argyris'in Olgunlaşma Modeli........................................................... 238
5.4.8. Frederick Herzberg'inHijyen Modeli............................................................ 239
5.4.9. Neo Klasik Anlayışın Genel Değerlemesi.................................................... 239
5.5. MODERN YÖNETİM YAKLAŞIMLARI.................................................................. 240
5.5.1. Genel Açıklama............................................................................................... 240
5.5.2. Sistem Yaklaşımı.............................................................................................. 240
5.5.3. Sistem Ögeleri.................................................................................................. 240
5.5.4. Entropi ve Sinerji............................................................................................. 241
5.5.5. Sistem Yaklaşımının Genel Değerlendirmesi.............................................. 242
5.5.6. Durumsal Yaklaşım......................................................................................... 243
5.5.7. Örgüt Yapısı ve Teknoloji............................................................................... 243
5.5.8. Örgüt Yapısı ve Çevre..................................................................................... 245
5.5.9. Durumsal Yaklaşımın Genel Değerlendirmesi............................................ 247
5. 6. POST MODERN YÖNETİM YAKLAŞIMLARI...................................................... 248
5.6.1.Genel Açıklama................................................................................................ 248
5.6.2. Z Teorisi............................................................................................................ 249
5.6.3. Bilgi Yönetimi.....................................