TAHLİL İnsan Hakları ve Demokratikleşme Konu Anlatım Kitabı

İÇİNDEKİLER
BİRİNCİ BÖLÜM
A. İnsan Haklarına İlişkin Temel Kavramlar.................................................................21
1. Hak.....................................................................................................................21
1.1 Hak Kavramının Tarihsel Gelişimi.................................................................21
2. Hak Kavramını Kabul Eden Yaklaşımlar ..............................................................22
2.1 İrade Kuramı................................................................................................22
2.2 Menfaat (Çıkar) Kuramı...............................................................................22
2.3 Karma Kuram...............................................................................................23
3. Hak Kavramını Reddeden ve Yeniden Yorumlayan Yaklaşımlar..........................23
3.1 Jeremy Bentham'ın Faydacı Yaklaşımı.........................................................23
3.2 Leon Duguit'nin Toplumsal İşlev Yaklaşımı..................................................23
3.3 Hans Kelsen'in Normativist Yaklaşımı..........................................................24
3.4 Karl Marx'ın Sınıf Mücadelesi Yaklaşımı......................................................24
4. Çağdaş Hak Teorileri..........................................................................................25
4.1 John Rawls'un Adalet Teorisi.......................................................................25
4.2 Ronald Dworkin'in Haklar Tezi.....................................................................26
4.3 H.L.A. Hart'ın Hukuki Pozitivizm Yaklaşımı...................................................26
5. Özgürlük (Hürriyet)............................................................................................29
5.1 Antik Çağ.....................................................................................................29
5.2 Orta Çağ.......................................................................................................30
5.3 Modern Çağ.................................................................................................30
5.4 Özgürlük Kavramına İlişkin Felsefi Yaklaşımlar............................................30
5.4.1 Determinist Yaklaşım.........................................................................30
5.4.2 Libertaryan Yaklaşım..........................................................................30
5.4.3 Uyumcu (Compatibilist) Yaklaşım.......................................................30
5.5 Özgürlük Türleri..........................................................................................30
5.5.1 Negatif Özgürlük ................................................................................31
5.5.2 Pozitif Özgürlük...................................................................................31
5.5.3 Rasyonel Özgürlük...............................................................................32
6. Hak ve Özgürlük Kavramına İlişkin Karşılaştırma................................................33
7. Eşitlik.................................................................................................................33
7.1 Maddi Eşitlik................................................................................................33
7.2 Siyasi Eşitlik.................................................................................................34
7.3 Hukuki Eşitlik...............................................................................................34
8. Adalet.................................................................................................................34
8.1 Objektif adalet............................................................................................35
8.2 Subjektif adalet...........................................................................................35
8.3 Objektif ve Subjektif Adaletin Karşılaştırılması............................................35
8.4 Aristo'nun Adalet Anlayışı...........................................................................36
8.4.1 Dağıtıcı Adalet ..................................................................................36
8.4.2 Düzeltici (Telafi Edici, İyileştirici) Adalet.............................................36
B. İnsan Hakları Kavramı.............................................................................................37
C. İnsan Haklarına İlişkin Doktrinler............................................................................37
1. Doğal Hukuk Doktrini ve İnsan Hakları Kavramının Felsefi Temelleri.................37
1.1 Doğal Hukuk Doktrininin Tanımı ve Temel İlkeleri......................................37
1.1.1. Antik Yunan Dönemi'nde Doğal Hukuk Anlayışı.......................................38
1.1.2. Aydınlanma Dönemi'nde Doğal Hukuk Anlayışı.................................39
1.1.3.Diğer Önemli Düşünürler....................................................................40
1.1.4.Doğal Haklar Düşüncesinin Tarihsel Gelişimi ve Etkisi........................42
1.1.5.Doğal Hukuk Doktrinine Yönelik Eleştiriler ve Tartışmalar..................42
2.Ferdiyetçi Doktrin ..........................................................................................43
3. Pozitif Hukuk Doktrini: Tarihsel Gelişim, Temel İlkeler ve Çağdaş Tartışmalar...44
3.1 Tarihsel Gelişim...........................................................................................44
3.2 Pozitif Hukuk Doktrininin Tanımı ve Temel İlkeleri......................................45
3.3 Önemli Temsilciler ve Görüşleri..................................................................45
3.4. Doğal Hukuk ve Pozitif Hukuk İlişkisi Üzerine Bir Değerlendirme...............46
3.5 Pozitif Hukuk Doktrininin Modern Hukuk Sistemlerine Etkisi ve Çağdaş
Tartışmalar.................................................................................................46
3.6 Pozitif Hukuk Doktrinine Yönelik Eleştiriler ve Çağdaş Tartışmalar............47
3.6.1 Eleştiriler............................................................................................47
3.7 Çağdaş Yaklaşımlar.....................................................................................48
İKİNCİ BÖLÜM
İnsan Haklarının Temel İlkeleri ve Uygulamaları.........................................................31
1. İnsan Haklarının Temel İlkeleri..........................................................................31
2. İnsan Hakları Hukuku ve Uluslararası İnsancıl Hukuk İlişkisi ..............................36
3. İnsan Haklarının Yatay ve Dikey Etkisi................................................................39
4. İnsan Haklarının Sınıflandırılması.......................................................................41
4.1 G. Jellinek Sınıflandırması............................................................................41
4.2 Karel Vasak Sınıflandırması..........................................................................47
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
İNSAN HAKLARININ TARİHSEL VE FELSEFÎ TEMELLERİ................................................59
1. İnsan Haklarının Tarihsel ve Felsefî Temelleri ..................................................59
1.1 İlk Çağ'da İnsan Hakları: Medeniyetin Şafağında Hak ve Adalet Arayışı....59
1.1.1 Mezopotamya: İnsan Haklarının İlk Tohumları...................................61
1.1.2. Sümer Uygarlığı (M.Ö. 4500-1900)....................................................61
1.1.3 Babil Dönemi......................................................................................61
1.1.4.Eski Mısır'da İnsan Hakları ve Adalet Anlayışı: Maat İlkesi
Çerçevesinde Toplumsal Düzen...........................................................63
1.1.5 Antik Yunan'da İnsan Hakları ve Özgürlükler: Gelişim,
Sınırlılıklar ve Felsefi Temel.................................................................65
1.1.5.1 Siyasi Yapı ve Toplumsal Düzen:..................................................65
1.1.5.2 İnsan Haklarının Gelişimine Katkıda Bulunan Unsurlar...............66
1.1.5.3 Önemli Düşünürler ve Katkıları...................................................66
1.1.6.Antik Yunan'ın Modern İnsan Hakları Anlayışına Katkısı.....................68
1.1.7.Antik Roma'da İnsan Hakları ve Hukuk Anlayışı: Gelişim,
Sınırlılıklar ve Felsefi Temel..................................................................69
1.1.8.Felsefi Düşünce ve İnsan Hakları Anlayışı...........................................70
1.1.9.Toplumsal Yapı ve İnsan Hakları..........................................................70
1.1.10 Roma İmparatorluğu'nun Çöküşü ve Sonrası....................................71
1.1.11 Çin.....................................................................................................72
1.1.12 Hint Uygarlığında İnsan Hakları Anlayışı: Kast Sistemi ve
Buda'nın Öğretileri............................................................................74
1.1.12.1 Kast Sistemi ve İnsan Hakları:....................................................74
1.1.12.2. Buda'nın Öğretileri ve İnsan Hakları.........................................75
2. Orta Çağ'da İnsan Hakları Düşüncesinin Gelişimi ..........................................76
2.1. Önemli Düşünürler ve Katkıları....................................................................77
2.1.1.Salisburyli John (1120-1180)...............................................................77
2.1.2 Thomas Aquinas (1225-1274).............................................................78
2.1.3 Marsilius of Padua (1275-1342)..........................................................78
2.1.4 William of Ockham (1287-1347)........................................................78
2.2. İslam Dünyasındaki Gelişmeler....................................................................79
2.2.1. İbn Rüşd (1126-1198)........................................................................79
2.2.2. İbn Haldun (1332-1406).....................................................................79
2.3. Doğu Roma İmparatorluğu (Bizans)..............................................................79
2.5. Orta Çağ'da İnsan Hakları: Kurumsal Yapılar ve Hak Kavramının Gelişimi....80
I. Sosyo-Politik Kurumlar ve İnsan Hakları Üzerindeki Etkileri......................80
II. Dini Kurumlar ve Düşünce Sistemleri.......................................................80
III. Eğitim ve Bilgi Üretim Sistemleri.............................................................81
IV. Ekonomik ve Hukuki Yapılar....................................................................81
V. Savaş ve Kültürel Etkileşim Dinamikleri....................................................81
3. Yeni Çağ'da İnsan Haklarının Gelişimi..........................................................82
3.1. Rönesans ve Reformasyon'un Etkisi (15-16. yüzyıllar)................................82
3.2. Bilimsel Devrim ve Aydınlanma Çağı (17-18. yüzyıllar)...............................82
3.3. Ekonomik Gelişmeler ve İnsan Hakları..........................................................83
3.4. Önemli Yasal Gelişmeler..............................................................................83
3.4.1. İngiltere..............................................................................................83
3.4.2. Hollanda.............................................................................................83
3.4.3. ABD....................................................................................................84
3.4.4. Fransa................................................................................................84
3.5. Kadın Hakları Üzerine İlk Tartışmalar...........................................................84
3.6. İnsan Hakları Düşüncesi: Tarihte İz Bırakan Düşünürler ve Filozoflar...........85
3.6.1. John Locke (1632-1704): Aydınlanma Çağı'nın Öncüsü ve
Modern Liberalizmin Kurucusu..........................................................85
3.6.2. Thomas Hobbes (1588-1679): Mutlak Egemenlik Teorisinin Mimarı
ve Modern Devlet Kuramının Öncüsü ..............................................87
3.6.3. Jean-Jacques Rousseau (1712-1778):
Toplum Sözleşmesi ve Genel İrade Kavramlarının Mimarı..................89
3.6.4. Jean Bodin (1530-1596): Egemenlik Kavramının
Kurucusu ve Modern Devlet Teorisinin Öncüsü.................................92
3.6.5. Voltaire (1694-1778): Aydınlanma Çağı'nın Öncüsü ve
Özgürlük Savunucusu.........................................................................94
3.6.6. Charles-Louis de Secondat, Baron de La Brède et de Montesquieu
(1689-1755): Kuvvetler Ayrılığı İlkesinin Mimarı ve Modern
Demokrasinin Öncüsü........................................................................96
3.6.7. Hugo Grotius (1583-1645): Uluslararası Hukukun Öncüsü ve
Doğal Hukuk Teorisyeni......................................................................99
3.1.8. İnsan Hakları Düşüncesinde Önemli Düşünürler:
Genel Tekrar Tablosu..........................................................................102
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
1. İslam Hukukunda İnsan Haklarına İlişkin Gelişmeler....................................... 107
1.1. Veda Hutbesi ........................................................................................... 107
1. Yaşama Hakkı............................................................................................... 108
2. Alacak ve Mülkiyet Hakkı......................................................................... 108
3. Kadın Hakları............................................................................................... 109
4. Irk Ayrımının Yasaklanması ve Eşitlik........................................................... 109
5. Suçların ve Cezaların Kişiselliği.................................................................... 109
6. Köle ve Hizmetçilere Muamele.................................................................... 109
7. İnsan Onuruna Saygı.................................................................................... 110
8. Silahlı Çatışma ve Kültür Varlıkları:.............................................................. 110
1.2. Medine Vesikası...................................................................................... 112
1.3. İslam Dünyasındaki İnsan Hakları Beyannameleri................................... 112
1.3.1. Evrensel İslami İnsan Hakları Beyannamesi..................................... 113
1.3.2. İslam Konferansı Teşkilatı'nın İslam'da İnsan Hakları Kahire
Beyannamesi..................................................................................... 113
1.3.3. Arap Birliği'nin Arap İnsan Hakları Beyannamesi ............................ 117
2. İslam Düşünürlerinin İnsan Hakları Bağlamındaki Katkıları:
Tarihsel Bir Perspektif....................................................................................... 118
2.1. Farabi (870-950)...................................................................................... 118
2.2. İbn Sina (980-1037)................................................................................. 119
2.3. İbn Rüşd (Averroes) (1126-1198).............................................................. 119
2.4. İbn Haldun (1332-1406).......................................................................... 120
2.5. Maverdi (972-1058)................................................................................. 120
2.6. İslam Düşüncesinde İnsan Hakları: Önemli Düşünürler ve Eserleri Genel
Tekrar....................................................................................................... 122
BEŞİNCİ BÖLÜM
1. İnsan Haklarının Anayasallaşma Süreci: Tarihsel Gelişim ve Etkileri................ 125
1.1. Erken Dönem Gelişmeler........................................................................ 125
1.1.1. Magna Carta (1215)......................................................................... 125
1.1.2. Petition of Right (1628).................................................................... 125
1.1.3. Habeas Corpus Act (1679): ............................................................. 125
1.2.17. ve 18. Yüzyıl Gelişmeleri...................................................................... 125
1.2.1.İngiliz Haklar Beyannamesi (Bill of Rights, 1689).............................. 125
1.2.2.Virginia Haklar Bildirisi (1776)........................................................... 126
1.2.3.Amerikan Bağımsızlık Bildirisi (1776)................................................ 126
1.2.4.ABD Anayasası (1787) ve Haklar Bildirgesi (Bill of Rights, 1791)....... 126
1.2.5.Fransız İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi (1789) ................................ 127
1.3.19 ve 20. Yüzyıl Gelişmeleri....................................................................... 127
1.3.1. Latin Amerika Anayasaları................................................................ 127
1.3.2. Avrupa'da Anayasal Gelişmeler........................................................ 128
1.3.2.1. Weimar Anayasası (1919)......................................................... 128
1.3.3.İkinci Dünya Savaşı Sonrası Gelişmeler............................................. 128
1.3.4.Tarihsel Süreçte İnsan Hakları Belgeleri: Ülkelere Göre İnceleme..... 129
ALTINCI BÖLÜM
İNSAN HAKLARI VE KÖLELİK TARİHİ...................................................................... 131
1. İnsan Hakları ve Kölelik Tarihi Üzerine Bir İnceleme........................................ 131
1.1. Amerika'da İnsan Hakları ve Kölelik Tarihi................................................ 131
1.2. Avrupa'da İnsan Hakları ve Kölelik Tarihi.................................................. 132
1.2.1. İngiltere............................................................................................ 132
1.2.2. Fransa.............................................................................................. 132
1.2.3. Danimarka........................................................................................ 132
1.2.4. Diğer Avrupa Ülkeleri....................................................................... 132
1.3. Osmanlı Devleti'nde İnsan Hakları ve Kölelik Tarihi.................................. 133
2. Köleliğin Kaldırılmasına İlişkin Çabalar............................................................. 135
2.1. Viyana Kongresi ve Bildirisi ...................................................................... 135
2.2. Brüksel Kongresi (1889-1890)................................................................... 138
YEDİNCİ BÖLÜM
1. ABD.................................................................................................................. 139
1.1. Amerika Birleşik Devletleri'nde İnsan Haklarının Gelişimi ...................... 139
1.2. Virginia Hakları Bildirisi .......................................................................... 141
1.3. Amerikan Bağımsızlık Bildirisi ................................................................ 146
2. İngiltere............................................................................................................ 147
2.1. İngiltere'de İnsan Haklarının Gelişimi .................................................... 147
2.2. 1215 Magna Carta Libertatum (Büyük Özgürlük Şartı/Fermanı)............. 148
2.3. 1628 Petition of Right (Haklar Dilekçesi)................................................. 150
2.4. 1679 Habeas Corpus Act .......................................................................... 151
2.5. 1689 Bill of Rights (Haklar Bildirisi)........................................................... 153
2.6. 1701 Act of Settlement............................................................................. 155
3. Fransa ............................................................................................................. 156
3.1. Fransa'da İnsan Haklarının Gelişimi ........................................................ 156
3.2. 1789 Fransız İnsan ve Vatandaş Hakları Bildirisi...................................... 158
4. İslamiyet'in Öncesinde ve Sonrasında İnsan Haklarının Gelişim Süreci.......... 162
4.1. İslamiyet Öncesi...................................................................................... 162
4.2. İslamiyet Sonrası...................................................................................... 163
5. Osmanlı Devleti'nden Günümüze: İnsan Hakları Gelişim Süreci...................... 166
5.1. 1808 Sened-i İttifak.................................................................................. 167
5.2. 1839 Tanzimat Fermanı (Gülhane Hattı Hümayunu) .............................. 171
5.3. 1856 Islahat Fermanı............................................................................... 175
5.4. 1875 Adalet Fermanı .............................................................................. 179
5.5. I. ve II. Meşrutiyet Dönemi...................................................................... 179
5.5.1. I. Meşrutiyet Dönemi (1876-1878)........................................................ 180
5.5.2. II. Meşrutiyet Dönemi (1908-1918)....................................................... 181
5.6. 1921 Teşkilatı Esasiye Kanunu................................................................. 182
5.7. 1924 Teşkilatı Esasiye Kanunu................................................................. 182
5.8. 1961 Anayasası........................................................................................ 184
5.9. 1982 Anayasası........................................................................................ 188
SEKİZİNCİ BÖLÜM
İNSAN HAKLARININ BÖLGESEL VE ULUSAL DÜZEYDE KORUNMASI........................189
1. İnsan Haklarının Bölgesel ve Ulusal Düzeyde Korunması............................... 189
1.1.1. Avrupa Konseyi............................................................................... 191
1.1.1.1. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Avrupa İnsan Hakları
Mahkemesi........................................................................................... 213
1.1.1.2.1.Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin Kökeni ve
Gelişimi............................................................................ 213
1.1.1.3. AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ.............................................. 226
1.1.1.3.1. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinde Usuller...................... 268
1.1.1.3.2. Mahkeme Kararlarının Yorumu, Gözden Geçirilmesi ve Hataların
Düzeltilmesi Talebi................................................................................ 270
1.1.1.3.3. İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına İlişkin
Sözleşme'ye Ek Protokoller.................................................................. 270
1. Protokol No. 1................................................................................................. 271
1.1. Mülkiyetin korunması ............................................................................. 271
1.2. Eğitim hakkı ............................................................................................ 271
1.3. Serbest seçim hakkı .............................................................................. 271
2. Protokol No. 4................................................................................................. 271
1.1. Borçtan dolayı özgürlüğünden yoksun bırakılma yasağı ....................... 271
2.2. Serbest dolaşım özgürlüğü ..................................................................... 271
2.3. Vatandaşların sınır dışı edilmeleri yasağı ................................................ 272
2.4. Yabancıların topluca sınır dışı edilmeleri yasağı ...................................... 272
2.3. Protokol No. 6.......................................................................................... 272
2.3.1.Ölüm cezasının kaldırılması ............................................................ 272
3.3.2.Savaş zamanında ölüm cezası ......................................................... 272
2.4. Protokol No. 7........................................................................................ 273
2.4.1.Yabancıların sınır dışı edilmelerine ilişkin usulî güvenceler ............. 273
2.4.2. Cezai konularda iki dereceli yargılanma hakkı ................................ 273
2.4.3. Adli hata halinde tazminat hakkı .................................................... 273
2.4.4.Aynı suçtan iki kez yargılanmama ve cezalandırılmama
hakkı (non bis in idem)..................................................................... 274
2.4.5. Eşler arasında eşitlik ....................................................................... 274
1.5. Protokol No. 12....................................................................................... 274
1.5.1.Ayrımcılığın genel olarak yasaklanması ........................................... 274
1.6. Protokol No. 13....................................................................................... 275
1.5.1.Ölüm cezasının kaldırılması ............................................................ 275
1.7. Protokol No. 16........................................................................................ 275
1.1.1.3.4. AİHS ve AİHM Türkiye Raporu................................................... 283
1.1.1.3.5. Avrupa Konseyi Teşkilât Yapısı Genel Tekrarı........................ 285
1.1.2.Avrupa Sosyal Şartı.......................................................................... 285
1.1.2.1. Avrupa Sosyal Şartı'nda Yer Alan Haklar.................................. 289
1.1.2.2. Avrupa Sosyal Şartı Denetimi ve Denetim Organları .............. 292
1.1.3.Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT)..................................... 296
1.1.4.Avrupa Birliği .................................................................................. 300
1.1.4.1. Tarihçesi.................................................................................. 300
1.1.4.2. Organları.................................................................................. 307
1.1.5.Türkiye ve AB İlişkileri....................................................................... 317
1.1.6.Avrupa Birliğinin Ekonomik ve Siyasi Kriterleri................................ 320
1.1.7.AB Temel Haklar Şartı...................................................................... 323
1.1.8. Avrupa Birliği Bölüm Sonu Tekrarı................................................... 323
AB'ye Üyelik Usulü.............................................................................................. 325
1.2. Amerika Kıtasında İnsan Hakları............................................................. 325
1.2.1. Amerikan Devletler Örgütü............................................................. 325
1.1.2. Amerikan İnsan Hakları ve Ödevleri Bildirisi................................... 327
1.2.3.Amerikan İnsan Hakları Sözleşmesi (San Jose Paktı)........................ 328
TAHLİL / İnsan Hakları ve Demokratikleşme Kaymakamlık Konu Anlatım Kitabı
1.2.3.1. Amerikan İnsan Hakları Sözleşmesinin İçeriği ve Kapsamı...... 328
1.2.3.2. Amerikan İnsan Hakları Sözleşmesi Denetim Mekanizmaları.. 330
1.2.4. Amerikalılararası İnsan Hakları Komisyonu..................................... 330
1.2.5.Amerikalılar Arası İnsan Hakları Mahkemesi................................... 333
1.3. Afrika Birliği'nde İnsan Hakları................................................................. 334
1.3.1.Afrika Birliği Örgütü......................................................................... 334
1.3.2. Afrika İnsan ve Halkların Hakları Şartı (Banjul Şartı) ...................... 336
1.3.2.1. Banjul Şartı Denetim Mekanizmaları........................................339
5. Arap Devletler Ligi............................................................................................343
5.1. ArİHS Denetim Mekanizması....................................................................346
1.5. BÖLÜM SONU TEKRARI............................................................................347
1.2. İnsan Haklarının Ulusal Düzeyde Korunması............................................348
BİRLEŞMİŞ MİLLETLER .........................................................................................348
1.2.1. Birleşmiş Milletler Antlaşması ..................................................349
1.2.1.1. Amacı ve İlkeleri .............................................................350
1.2.1.2. BM Teşkilâtı ............................................................................352
1.2.1.3. Birleşmiş Milletlerin Organları ................................................352
1. Görev ve Yetkileri ...........................................................................................353
1. Görev ve Yetkileri ..............................................................................355
1. İnsan Hakları Komisyonu ...............................................................................359
2. Yeniden Yapılandırma: İnsan Hakları Konseyi .................................................360
1.2.2. Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Koruma Sistemleri:
Sözleşme İçi ve Sözleşme Dışı .......................................................372
1.2.2.1. Sözleşme İçi Koruma Sistemleri ......................................372
1.2.2.2. Sö